‹ Terug

Het Ontwarren van Schuldgevoel

 

In deze blog wil ik samen met jou schuldgevoel uitdiepen. Het begrijpen van schuldgevoel is als het ontwarren van een knoop – in het begin kost het tijd en gedoe, maar uiteindelijk geeft het ruimte en vrijheid. Je weet dan immers waar de oorzaak zit van je schuldgevoel, waarna je ermee aan de slag kan.

 

Schuldgevoel en Waarden & Normen

Ons schuldgevoel heeft vaak diepe wortels in onze waarden en normen. Deze vormen de fundament van ons gedrag en beïnvloeden de keuzes die we maken. Waarden, zoals eerlijkheid, respect en vrijheid, bepalen wat voor ons belangrijk is. Normen zijn de regels die voortvloeien uit deze waarden en bepalen hoe we ons behoren te gedragen in verschillende situaties.
Schuldgevoel gebaseerd op waarden ontstaat wanneer ons gedrag in strijd is met wat we diep van binnen als waardevol beschouwen. Bijvoorbeeld, als eerlijkheid een diepgaande waarde is en we liegen, kan het schuldgevoel voortkomen uit het niet naleven van deze diepgewortelde waarde. Aan de andere kant kan schuldgevoel gebaseerd op normen ontstaan als we onze zelfopgelegde gedragsregels niet naleven, zoals het missen van geplande trainingen voor onze gezondheid.
Vaak is er een samenspel tussen waarden en normen. Onze waarden vertegenwoordigen diepere principes, terwijl normen specifieke gedragsregels zijn die voortkomen uit die waarden. Het bewustzijn van deze waarden en normen is essentieel, omdat schuldgevoelens vaak fungeren als een signaal dat er een verschil is tussen wat we belangrijk vinden en hoe we handelen.

 

Voorbeelden van Waarden en Normen in Schuldgevoel:

• Waarde: Gezin en Kinderen
  • Norm: Altijd beschikbaar zijn voor je kinderen, zelfs als je aan het werk bent.
• Waarde: Onafhankelijkheid
  •   Norm: Hulp vragen wordt gezien als zwakte, zelfs als het nodig is.
• Waarde: Zorgzaamheid
  • Norm: Altijd anderen op de eerste plaats zetten, soms ten koste van jezelf.
• Waarde: Balans
  • Norm: Streven naar de perfecte balans tussen werk en privé, wat vaak onrealistisch is.
• Waarde: Zelfzorg
  • Norm: Zich schuldig voelen over tijd besteed aan persoonlijke ontspanning.

 

De waarden staan vaak vast, dat is iets wat je in je leven belangrijk vindt. De normen zijn vaak beter aan te passen. Daar zit de knop waar je aan kan draaien, om je schuldgevoel te verminderen.
Bijvoorbeeld:

• Waarde: Gezin en Kinderen
  • Norm: Ik ben beschikbaar voor mijn kinderen, behalve als ik aan het werk ben tussen 10 en 15 uur. Tussen 10 en 15 uur, is mijn werk belangrijk en ik richt mijn werk ook zo in dat dit mogelijk is. 
• Waarde: Onafhankelijkheid
  • Norm: Hulp vragen doe ik als het nodig is. Ik kijk eerst of ik het zelf kan, lukt het niet dan vraag ik hulp.

 

Doordat je je normen opnieuw beschrijft, definieert, ontstaat er ruimte. Hierbij is het wel belangrijk dat je de normen zo beschrijft dat het ook zo voelt. Dat is soms echt wel even puzzelen. Maar alleen een nieuwe norm vanuit je hoofd bedenken zal geen verschil uitmaken. 

 

Schuldgevoel en Pijn & Angst

Naast waarden en normen kan schuldgevoel ook geworteld zijn in pijn en angst. Pijn en angst zijn krachtige emoties die specifieke delen van onze hersenen activeren, met name de amygdala, betrokken bij het verwerken van emoties. Deze emoties beïnvloeden ons innerlijk kompas, dat normaal gesproken onze koers in het leven bepaalt.

 

Wanneer we pijn ervaren of angstig zijn, kan dit ons innerlijk kompas verstoren. Het wordt moeilijker om helder te voelen en beslissingen te nemen die in lijn zijn met onze behoeften en waarden. 

Daarnaast kan ook je eigen pijn worden geactiveerd, waardoor je je schuldig voelt naar de ander. Bijvoorbeeld je bent vroeger vaak alleen geweest wat je als kind naar vond. Nu vind je het vervelend als je je kind alleen laat. Jouw pijn wordt geactiveerd. 

 

Productief en niet-productief schuldgevoel: Een balans

Productief schuldgevoel kan positieve actie en groei stimuleren. Het signaleert afwijking van persoonlijke waarden en leidt tot zelfreflectie. Niet-productief schuldgevoel daarentegen is verlammend en kan zelfafwijzing veroorzaken zonder leidend te zijn tot positieve veranderingen.

 

Productief Schuldgevoel:
Pijn & Angst:
-    Motiveert positieve actie, zoals het herstellen van fouten of het verbeteren van relaties. 
-    Leidt tot groei en ontwikkeling van veerkracht.

Waarden & Normen:
-    Signaleert afwijking van persoonlijke waarden en normen.
-    Spoort aan tot zelfverbetering en aanpassing van gedrag.

 

Niet-productief Schuldgevoel:
Pijn & Angst:
-    Verlamt en belemmert positieve actie.
-    Leidt tot zelfstraf en kritische gedachten zonder oplossingen of zelfcompassie.

Waarden & Normen:
-    Leidt tot zelfafwijzing in plaats van zelfreflectie en groei.
-    Blijft hangen zonder positieve veranderingen in gedrag of houding.

 

Het is dus goed om te weten waar je schuldgevoel vandaan komt en of het productief is of niet. Bij niet productief schuldgevoel heb je andere oplossingen om je schuldgevoel op te lossen dan als hij wel productief is. 

 

Reflectie

Waar komt jouw schuldgevoel vandaan? Wil je dat verder onderzoeken en ermee aan de slag? Dat kan ga naar deze link en daar kan je de ondersteuning vinden die je hierbij nodig hebt.